ИНСТИТУТ ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ ИМЕНИ А.С. ДЖАМАНБАЕВА

 

Количество структурных подразделений Института природных ресурсов имени А.С. Джаманбаева Южного отделения Национальной академии наук Кыргызской Республики  (ИПР ЮО НАН КР) составляет 6 научно-исследовательских лабораторий, 1 научно-производственный центр, центральная научная библиотека, административно-управленческий персонал (АУП), технически обслуживающий персонал (ТОП) и младший обслуживающий персонал (МОП).

Общее количество сотрудников ИПР имени А.С. Джаманбаева ЮО НАН КР на 15.12.2022 г. составляет 53 человека. Из них 27 научных сотрудников, 12 кандидатов наук, 8 докторов наук – 3 действительных членов и 1 член-корр НАН КР.  Сотрудников научного обслуживания составляет 5 человек, технический персонал 13 человек и 8- младший обслуживающий персонал. Количество молодых ученных до 35 лет – 3, до 40 лет – 1. Удельный вес молодых ученных составляет  – 14,0  % из общего числа научных сотрудников.

Научно-исследовательские работы в Институте природных ресурсов ведутся по проекту: «Создание энергосберегающих технологий и технологических устройств для использования минерально-сырьевых ресурсов юга Кыргызской Республики». Руководитель проекта: член-корр. НАН КР, д.т.н., профессор Абидов А.О. Срок выполнения: 2021-2023 г.г. Бюджет: 31060 тыс. сомов.

            По итогам 2022 года были опубликованы в зарубежные журналы 16, республиканские журналы 34 научных статей, 1 монография, 2 учебно-методических пособия. Сданы в печать 8 статей. По результатам исследований подготовлены 3 заявки на изобретения.

 

НАУКА – ПРОИЗВОДСТВУ И ОБРАЗОВАНИЮ

 

 

Перечень важных научно-практических  результатов в аспекте:

  • Разработана технологическая схема и технология флотационного обогащения углей месторождений Торгой-Добо и Кумбель на основе собирателя-солярового масла и вспенивателя КОБС (рис.1, 2.).
  • Определены параметры коксуемости углей месторождений Торгой-Добо, Кумбель.
  • Показано, что на основе обогащенных углей Кумбель и Торгой-Добо получается кокс, требуемого качества, с теплотворностью свыше 8000 кКал/кг (рис.3).
  • Разработана улучшенная конструкция пиролизной установки с разгрузочным механизмом предназначенная для выпуска или получения полукокса и технического газа из низкосортных углей (рис.4).
 
 

           Рис.1                            Рис.2                               Рис.3                                 Рис.4

  • Исследовано влияние различных концентраций гуматизированных органо-минеральных удобрений (ГОМУ) на рост и развитие, урожайность растений: технических, зерновых, овощных культур, риса Узгенского сорта «шестилинейный» (рис 5,6,7,8). В результате  при листовой  подкормке   хлопка-сырца сорта Кыргызский-6, максимальное  количество  цветов   на 2-3 шт больше  по сравнению с контрольным  вариантом.
 

               Рис.5                            Рис.6                            Рис.7                          Рис.8Рир

  • Получены композиционные топлива (КТ) с повышенными техническими характеристиками.
  • Определены основные технологические характеристики КТ.
  • Разработана принципиальная схема устройства для сжигания композиционного топлива.
  • Определены основные характеристики процессов сжигания композиционного топлива в котельных.
  • Проведена геолого-экономическая оценка перспектив комплексного освоения техногенных ресурсов Чаувайского рудного поля в Кадамжайском горнопромышленном районе (рис. 9,10).
  • Разработана математическая модель процесса измельчения частиц известняка-ракушечника свободным ударом, опытно-экспериментальным путем установлен оптимальный состав компонента для получения гидравлического вяжущего (роман-цемента) (рис.11).
  • Разработана технология получения облицовочной фасадной плиты с имитацией природного камня, получены опытные образцы (рис.12).
  • Обоснованы конструктивно-технологические параметры и получены опытные образцы цокольного блока с фактурой “Сайташ”.


           Рис.9                             Рис.10                               Рис.11                               Рис.12

  • Установлено, что интересным и перспективным способом увеличения диапазона рабочих концентраций низкозамерзаюших растворов является введение в состав смеси соединений с малым наклоном кривых в зависимости от температуры замерзания — концентрация.
  • Подготовлена опытная модель солнечной сушильной установки под названием “Термика” и на ее базе поставлены специальные эксперименты с целью определения динамики процесса сушки, качества высушенной продукции (рис.14,15,16.).

Рис.13  Курут      Рис. 14 Сушеный виноград       Рис. 15 Сушеное яблоко         Рис.16

Результаты исследований и разработок на базе внебюджетного финансирования

По результатам исследований и разработок на базе внебюджетного финансирования в лаборатории «ТРиПУ» выполнено хоздоговорных работ на сумму более 20000 (двадцати тысяч) сомов. Также, составлены хоз.договора на выполнение исследований характеристик углей с  ОсОО «Цзин Лунг» на 100000 (сто тысяч) сомов и с ОсОО «Ак-Жылга» на 50000 (пятьдесят тысяч) сомов.

 

Реализация научно-технической продукции

На опытной базе ИПР были произведены 3000 (три тысячи) килограмм угольных брикетов на основе  собственной  технологии сотрудников лаборатории “Топливные ресурсы и переработки угля”.

Подготовлено 270 (двести семьдесят) литров ГОМУ по технологии лаборатории «Нетопливное использование угольных ресурсов», для использования  опытно-экспериментальных исследований по внекорневой подпитке в борьбе против вредителей и болезней, и  для цели раздачи  во время  ярмарок   предпринимателям, занимающимся  в области сельского хозяйства.

 

УЧЕБНО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ И НАУЧНО-ОРГАНИЗАЦИОННАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

           Сотрудники ИПР по совместительству ведут преподавательскую деятельность в ВУЗах городов Ош и Бишкек:  (в ОшТУим. М.М. Адышева – 6 чел., в ОшГУ- 3 чел., в КУМУ им. Б. Сыдыкова – 4 чел., в КГУСТА им. Н. Исанова – 1 чел., в КГТУ им. И.Раззакова -1 чел.)  Всего: 15 человек, из них 7 докторов наук (Абидов А.О.,  Мамасаидов М.Т., Жумалиев К.М.,  Ташполотов Ы., Асанов А.А., Абдуллаева М.Д., Исманов М.М.), 8 кандидатов наук (Калдыбаев Н.А., Джапарова Ш., Цой А.В., СадыковЭ.С.,  Абдалиев У.К., Касымбеков С.Н., Боронбаева А.А., Шайдуллаев Р.Б.).

         Заключены договора о взаимном сотрудничестве с НИУ Ботаническим садом им. Э.З. Гареева, Жалалабатским научным центром (ЖАНЦ), Институтом геологии, Институтом машиноведения и автоматики НАН КР, Ошским технологическим университетом им. М.М.Адышева и Кыргызско-Узбекским Междунароным университетом им. Б. Сыдыкова.

 

Деловое сотрудничество

ИПР продолжает сотрудничество с организациями, промышленными предприятиями, предпринимателями и т.д. для внедрения своих технологических разработок и обмена результатами НИР с Полномочным представительством Президента КР в Ошской области (Меморандум от 18 мая 2021 года), с угольными компаниями юга Кыргызстана, с Кыргызской опытной станцией по хлопководству Института земледелия, с ГП «ЮКГЭ», ЧП «Гапиров», ОсОО «Бай-Таш-Нур», ОсОО «Арзуу-Мрамор», ассоциацией камнедобывающих предприятий «Карынбай», Жалал-Абадским камнеобрабатывающим заводом, Алтай-Строй-Маш (Барнаул, Россия) и с др. организациями. Оказана помощь предпринимателю Алымкулову К. в подготовке инновационного проекта для участия в конкурсе “ 40 райондон 40 долбоор” (организатор “Кыргызпатент”).

            Профессора А.О. Абидов, Ы. Ташполотов и М.Д. Абдуллаева выбраны  членами Научно-технического совета при Полномочном представительстве Президента КР в Ошской области. Также, Ы.Ташполотов является членом Кординационного совета Муниципиального ипотечного предприятия мэрии г.Ош.

Международные связи и сотрудничества

В результате проведенной Международной научно-практической конференции «ПРОБЛЕМЫ ИНТЕГРАЦИИ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ПРОИЗВОДСТВА” в текущем году, налажены научные связи с КазНИТУ им. Сатпаева и с Ферганским политехническим институтом. Также, ведется сотрудничество  с Российской академией естествознания, с Ассоциацией некоммерческих организаций «Томский консорциум научно-образовательных и научных организаций», с лабораторией Национального центра Томского политехнического университета, с Уральским государственным горным университетом, с  Международным институтом солнечной энергии Узбекской Республики.

Научные кадры, подготовка научных кадров

По подготовке научных кадров, ведется подготовка 5 докторантов, 5 соискателей, 9 аспирантов института.

Сотрудники, удостоенные почетных званий и правительственных наград

Сотрудники института за научно-практическую, научно-организационную, профессиональную деятельности и стаж работы были удостоены следующими награждениями: Почетной  грамотой Южного отдела НАН КР – д.т.н., профессор Абдуллаева М.Д, д.ф.-м.н, профессор Ташполотов Ы., к.х.н., доцент Джапарова Ш., Токтоназаров С.Т., Сабиров Б.З. и Караева З.У., Грамотой НАН КР – Абдуллаева М.П.,  Почетной грамотой НАН КР – Усенбекова Н.К., Почетной грамотой мэрии города Ош – Абдуллаева М.П., Почетной грамотой Полномочного представителя Президента КР по Ошской области – член-корр. НАН КР, д.т.н., профессор Абидов А.О. и д.ф.-м.н., профессор Ташполотов Ы. Помимо упомянутых наград, к.т.н. Абдалиев У.К. награжден медалью “ЗА ЗАСЛУГИ” Российской Академии Естествознания. И.о. ученого секретаря института Абдуллаева М.П. получила Благодарственное письмо пресс-центра «Илим» при Президиуме НАН КР и также было присвоено 3 место в номинации «Деятельный молодой ученый года» Советом молодых ученых НАН КР. 

Проведение и участие в конференциях, семинарах, симпозиумах

          В текущем году сотрудники участвовали в 14 конференциях, в нескольких  семинарах и круглых столах, также организовали и провели Международную научно-практическую конференцию «ПРОБЛЕМЫ ИНТЕГРАЦИИ НАУКИ, ОБРАЗОВАНИЯ И ПРОИЗВОДСТВА” 2-3 июня. В рамках конференции были ещё организованы  семинар и круглый стол.

И.о. директора ИПР им. А.С. Джаманбаева,

член-корр. НАН КР, д.т.н.,проф.:                                                    Абидов А.О.

 

И.о. ученого секретаря

ИПР им. А.С. Джаманбаева:                                                            Абдуллаева М.П.

 

  • Күрөң көмүрдүн күкүмдөрүнөн кесектелген отундарды (брикеттерди) борпоң ныкталып кесектелген күрөң көмүр отунун алуунун (фомованный угольное топливо) жана  күйгүзүүнүн технологиясы иштелип чыкты.

52
53
54
55
56
57
  • «Береке А,Б,В» түрүндөгү органо-минералдык гуминдүү жер семирткичтеринин ТШ 2387-001004588531-97 техникалык шарты иштелип чыгып, КРнын шартында жер семирткичтин жаңы түрү катарында Кыргыз мамлекеттик стандартында катталды.
  • Нефть жана газга чалгындоо жүргүзүү учурунда, колдонула турган көмүр жегич порошогун алуунун технологиясы иштелип чыкты жана ал ишке киргизилип жатат.

  • Глинопорошок ГП-ИНТ-01 (ТУ-39-043-74).
  •  
  •  Электроионизациялык ыкманын негизинде сууну тазалоонун жана  залалсыздандыруунун технологиясы иштелип чыкты;
  • Территориялык  кадастрды      комлекстүү    түзүүнүн     бирдиктүү   ыкмасы түзүлдү.

  • Кавитациялык технологияда сууну ысытуунун жана зыянсыздандыруунун технологиясы иштелип чыкты.
  • Гравитациялык  технологияда Кадамжай сурьма комбинатынан чыккан техногендик таштандылардан сурьманы байытып бөлүп алуунун технологиясы иштелип чыкты. 
  • Композициялык күйүүчү суюк заттарды кавитациялык эффекте даярдоонун технологиясы иштелип чыкты. 
  •  

  • «Келечектүү технологиялар жана материалдар» лабораториясынын негизги илимий багыты – Кыргыз
    Республикасынын Түштүк регионундагы жаратылыш байлыктарын өздөштүрүүнүн
    инновациялык технологияларын иштеп чыгуу.     Бул багыт боюнча
    лабораториядагы илимий кызматкерлер 2021-2023-жылдар аралыгында аткарылуучу
    “КРнын Түштүгүндөгү чийки минералдык ресурстарын пайдалануу үчүн энергияны
    үнөмдөөчү технологияларды жана технологиялык түзүлүштөрдү иштеп чыгуу”
    долбоорунун үстүндө изилдөөлөрдү жүргүзүп келүүдө.  Аталган долбоордун алкагында лабораторияларда
    илимий иштердин тематикасы аныкталып,
    календардык пландын негизинде илимий изилдөөлөрдү аткарышууда.

    Лабораториянын
    негизги илимий иштеринин тематикасы “Ж    аратылыш байлыктарынын негизинде
    композициялык күйүүчү затты алуунун технологиясын иштеп чыгуу”. Бүгүнкү күндө илимий
    кызматкерлер лаборатория башчысы, т.и.д., профессор Ы. Ташполотовдун
    жетекчилиги менен төмөнкү илимий иштерди изилдөөгө жетишти:

    -көп компоненттүү күйүүчү суспензиялардын физикалык
    жана технологиялык касиеттерине кавитациянын таасири изилденди;

    -кавитациялык эффект аркылуу туруктуу суу-көмүр отун
    алуунун физикалык жана химиялык өзгөчөлүктөрү изилденди.

    -техникалык мүнөздөмөлөрү жакшырган композиттик
    күйүүчү отундар алынды.

    – суюк углеводороддордун негизинде композиттик отунду
    алуу технологиясын иштеп чыгуу боюнча эксперименталдык изилдөөлөр жүргүзүлдү.
    Андан кийин, композиттик отундун негизги технологиялык мүнөздөмөлөрү аныкталат.

    -композиттик отунду жагуучу
    түзүлүштүн конструкциясы иштелип чыкты.

    – Казан мештеринде композициялык отундун күйүү
    процесстеринин негизги мүнөздөмөлөрү аныкталды.

     

    “Келечектүү технологиялар жана
    материалдар” лабораториясынын кызматкерлери илим-изилдөө иштеринин
    жыйынтыктарын республикалык жана эл аралык илимий-техникалык басылмаларда,
    Интернет публикацияларда макалалар тибинде басмадан чыгарууда:

    Чет элдик журналдардан чыккан илимий макалалар:

    1. Токторбаева Г. П., Ташполотов Ы.,
    Ысманов Э. М. Исследование разделения древесной смолы на органические фракции
    на основе индивидуального выкипания веществ // Бюллетень науки и практики.
    2021. Т. 7. №1. С. 296-299.     https://doi.org/10.33619/2414-2948/62/30

    2.Осекова Г.
    А., Ташполотов Ы. Исследование и получение соединений карбоновых кислот из cмол
    узгенских углей // Бюллетень науки и практики. 2021. Т. 7. №1. С.
    305-310.     https://doi.org/10.33619/2414-2948/62/32

    3.
    Бекназарова А.И., Садыков Э., Ташполотов Ы. Создание композиционных
    материалов для защиты от электромагнитных излучений    . Естественнонаучный
    журнал “Точная наука” (РФ), Кемерово, 2021, вып.№99,     С. 4-7.

    4.
    Бекназарова А.И., Садыков Э., Ташполотов Ы. Композиционные материалы на
    основе базальта.     Естественнонаучный журнал “Точная наука” (РФ), Кемерово, 2021, вып.№101, С.26-29.

    5. Абдалиев У.К. Исследование
    технологии получения композиционного топлива на основе нефелометрического
    метода.     Бюллетень науки и практики — Bulletin of Science
    and Practice научный журнал (scientific journal) – Россия, Нижневартовск,
    2021г. – Т 7. №6. – С. 135-139.

    6. Алдашева Н.Т. Разработка технологии получения водоугольного
    топлива и определение оптимальности его горения. Бюллетень науки и практики —
    Bulletin of Science and Practice научный журнал (scientific journal) – Россия,
    Нижневартовск, 2021г. – Т 7. №6. – С. 124-128.

    7. Абдалиев У.К., Асанов Р.Э.,
    Сатыбалдыев А.Б.     Создание
    высокоэффективной горелки «Универсал» для композиционных топлив. Рецензируемый научный журнал «Тенденции
    развития науки и образования”. – Самара, 2021г. – №75. Часть 2. –
    С.128-132.

    8. Эркинбаева
    Н.А., Ысманов Э.М. Ташполотов Ы.,     Технология
    извлечения РЗЭ из отходов Кадамжайского сурьмяного комбината методом осаждении
    и транспортных реакций с конвекцией газов//    Современная школа России. Вопросы модернизации.. 2021. № 2 (35)., с.125-129.

    9.
    Эркинбаева Н.А., Ысманов Э.М. Ташполотов Ы.,     Технология получения редкоземельных
    элементов из шлака Кадамжайского сурьмяного комбината с применением неорганических
    и органических реагентов  методом
    осаждения//    Тенденции развития науки и
    образования    . – РФ, г.Самара, 2021. № 74, часть2., с.143-147.

    10. Бекенова Г.И., Туйчиева И., Ташполотов Ы., Садыков Э. Минералдык
    ресурстардын негизинде функционалдык керамика түзүү. // The  scientific heritage,(Венгрия, Будапешт),
    2022, No89, , Р.95-98,  ISSN 9215 – 0365;

    11. Салиева М.Г., Ташполотов Ы. Отун-энергетика комплекстеринин
    калдыктарынын негизинде керамикалык буюмдарды чыгаруу // Илим жана практиканын
    бюллетени 2022. №5. 411-417-бет, https://doi.org/10.33619/2414-2948/78/47;

    12. Ибраимов Т.К., Маматов Э.У., Асанова Э., Ташполотов Ы., Садыков Э.
    Өсүмдүктүн өнүгүү көрсөткүчтөрүнө электр талаасы менен активдештирилген суунун
    таасири // Илим жана практиканын бюллетени 2022. №5., 67-72-бет.
    https://doi.org/10.33619/2414-2948/78/07

    13. Маматов Э.У., Ибраимов Т.К., Ташполотов Ы. Базальт порошокторунун жана
    өндүрүштүн катуу калдыктарынын дисперсиялык курамын аныктоо // The scientific
    heritage (Будапешт, Венгрия), 2022, No 88, Р.71-73., ISSN 9215 — 0365;

    14. Ташполотов Ы. Энергия алуу кремний силикат // 21-Республикалык
    илимий-техникалык конференциянын материалдарынын жыйнагы «Альтернативдүү
    энергия булактарынын жаңы түрлөрүн, инновациялык чечимдерди колдонуу жана
    аларды колдонууда энергияны үнөмдөө», 
    29-30 – апрель 2022 – жыл , Өзбекстан Республикасы, Андижан шаары;

    15. Токторбаева Г., Ташполотов Ы, Садырова М. Жаңгак көмүрүнүн салыштырма
    электр каршылыгын аныктоо // The scientific heritage, (Венгрия, Будапешт),
    2022, No91, , Р.116-120.

    16. Атамбекова А.К., Ташполотов Ы. Төө-Моюн кенинин баритинен барий
    лантанилцитраттын композициялык затын түзүү жана өндүрүү // Илим менен билим
    берүүнүн өнүгүү тенденциялары, 2022, №6.(в печати).

    Республикадан чыккан илимий макалалар:

     

     1. Жогаштиев Н.Т., Ташполотов Ы.
    Исследование физико-механических  
    характеристик углеродистых материалов// Научные исследования в
    Кыргызской Республике. Электронный журнал ВАК КР, 2021 , вып. №1.

    2. Ибрагимов Т.К., Эркинбаева Н.А., Ташполотов Ы., Садыков Э. Способ
    преобразования химических элементов на основе эффекта электрофизической
    ионизации. Вестник ОшГУ, Серия      “Математика, физика.
    техника” 2021, С.139-147.

    3. Маматов Э.У., Ташполотов Ы., Ибрагимов Т.К. Кыргыз
    Республикасынын Кызыл-Кыя кенинин базальт тектеринин кристаллдарынын бетинин
    микрорельефин (фракталдык касиеттерин) изилдөө // ОшМУ Жарчысы, 2022, №1. серия
    МАТЕМАТИКА, ФИЗИКА, ТЕХНИКА, 205-213-бет.
    .https://www.oshsu.kg/storage/uploads/files/21654059699OshMU_harchysy_%E2%84%961_2022,_Matematika,_fizika,_tehnika.pdf

    4. Жогаштиев Н.Т., Ташполотов Ы. Биокөмүрдүн негизинде
    биоэпоксиддик композицияны алуу // Эл аралык илимий-практикалык конференциянын
    материалдары “Илимдин, билим берүүнүн жана өндүрүштүн интеграциясынын
    маселелери”, 2022-жылдын 2-3-июнунда Ош шаарында өткөрүлдү, КР УИАнын кабарлары
    , атайын чыгарылыш, 2022, №5, 33-38-б; http://ilim.naskr.kg/index.php/main;

    5. Ибраимов Т.К., Садыков Э., Ташполотов Ы.
    Электрофизикалык иондоштуруунун негизинде саркынды суулардан сейрек кездешүүчү элементтердин
    оксиддерин алуу // Эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары
    “Илимдин, билим берүүнүн жана өндүрүштүн интеграциясынын маселелери”,
    2022-жылдын 2-3-июнунда Ош шаарында өткөрүлдү, КР УИАнын кабарлары , атайын
    чыгарылыш, 2022, №5, 39-44-бет; http://ilim.naskr.kg/index.php/main;

    6. Абдалиев У.К., Ысманов Э.М., Ташполотов Ы. Йодго
    чыланган чыпканы колдонуу менен иштетилген газдардан тетраэтил коргошунду алуу
    жана калыбына келтирүү // Эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары
    “Илимдин, билим берүүнүн жана өндүрүштүн интеграциясынын маселелери”,
    2022-жылдын 2-3-июнунда Ош шаарында өткөрүлдү, КР УИАнын кабарлары, атайын
    чыгарылыш, 2022, №5, 10-15-бет.     http://ilim.naskr.kg/index.php/main.

    7. Абдалиев У.К. Системада катуу литий өткөрүүчү
    электролиттер(y-x)K2CO3 – xLi2CO3 –
    ySb2O3 – 2(2-y)WO3 / Х.Н.Бозоров,
    В.Д.Бучельников, Г.У.Абдуллаева, U.K.Abdaliev //  Эл аралык форум “Физика-2022” Өзбекстан
    Намангандагы инженердик-технологиялык институтту, 4-5-октябрь 2022-жыл, 135-бет
    (Тезис).

    8.Абдалиев У.К. Пиролиз усулунда көмүрдү газдаштыруу
    жана коксташтыруу// ОшТУ Жарчысы (басмада)

    Автордук күбөлүк:

    – 
    Абдалиев У.К., Асанов Р.Э.,
    Сатыбалдыев А.Б.     Создание
    высокоэффективной горелки «Универсал» для композиционных топлив.     Күбөлүк №4479 КЫРГЫЗПАТЕНТ 27.09.2021.

    – Эркинбаева Н.А., Ысманов Э.М., Ташполотов Ы. Технология
    получения редкоземельных элементов из шлака Кадамжайского сурьмяного комбината
    с применением неорганических и органических реагентов  методом осаждения. Свидетельство  Кыргызпатента, №4445, 24.08.2021.

     

    Окуу-усулдук колдонмо:

    ·       
    Абдалиев, У.К. Механика боюнча лабораториялык
    жумуштар     [Текст] / У.К. Абдалиев, Т.Р. Кадырова // – Учебно-методическое пособие, Изд.”Билим” при КУУ им.
    Б.Сыдыкова. – Ош, 2021г. – 66 с.

    ·       
     Абдалиев, У.К. Молекулалык физика боюнча
    лабораториялык жумуштар     [Текст] / У.К. Абдалиев, Т.Р. Кадырова // – Учебно-методическое пособие, Изд.”Билим” при КУУ им.
    Б.Сыдыкова. – Ош, 2021г. – 66 с.

    ·       
     Абдалиев, У.К. “Өлчөө техникасы” [Текст] / Г.А. Баймуратова, У.К. Абдалиев //
    –     Учебно-методическое
    пособие, Изд. при ОшТУ. – Ош, 2021г. – 152 с.

    ·       
    Абдалиев У.К. Машина куруудагы технологиялык процесстер. Практикалык
    тапшырмалардын жыйнагы 5,5 б.т (басмада).

  •  

    Илимий ишмердүүлүк

     (типография, авторлору, канча беттен тургандыгы, көлөмү, кайсы бетке чыккандыгын жана илимий макалалардын тизмеси).

     

    2022-жылдын көрсөтүлгөн мезгилиндеги изилдөөлөрдүн натыйжалары боюнча лабораториянын кызматкерлери тарабынан төмөндө саналган макалалар жарыяланып, ойлоп табууларга өтүнмөлөр даярдалат.

    1. Н. А. Калдыбаев, Исманов М.М., Ж.М.Маматов. Декоративдүү бетон жана сүт ташынан жасалган чоң форматтагы курулуш блокторун кесүү үчүн мобилдик машина. “Илим. Билим берүү. Техника”. Эл аралык илимий журнал КУУ. № 3, 2021 ж. –19-24-бб. РИНЦ
    2. Калдыбаев Н.А., Бекташов Б.М.,Талиев Н.А., Алканов Д.А.  “Майлисуу IV–чыгыш Избаскент”кенинин шарттарында мунайгаз скважиналарын бургулоо үчүн колдонулуучу бургулоо биттеринин эскирүүгө туруктуулугун баалоо.\\ Кыргызстандагы илим, жаңы технологиялар жана инновациялар. №3, 2022.  14-19-беттер. РИНЦ
    3. Калдыбаев Н.А., Дуйшеев С.Д., Мамытов А.С. Турак жай куруу үчүн жаңы жогорку декоративдүү архитектуралык курулуш буюмдары жана материалдары. КГУСТА жарчысы, № 2 (76). – 458-465-беттер. РИНЦ
    4. Калдыбаев Н.А. Тоо-кен өнөр жайынын калдыктарын активдештирүү жана багыттуу бөлүү ыкмалары менен кайра иштетүү.

     Инженер: Кыргыз Республикасынын Инженердик академиясынын илимий жана мезгилдүү басылмасы. -2022, № 25. – 55-62-бб. РИНЦ.

    1. Калдыбаев Н.А., Маматов Ж., Акылбек кызы Д., Токтомуратова Г.. Кен казуу тармагындагы тобокелдиктерди талдоо жана Кыргыз Республикасынын чакан жана техногендик кендерин өздөштүрүүнүн экономикалык аспектилери. Инженер: Кыргыз Республикасынын Инженердик академиясынын илимий жана мезгилдүү басылмасы. -2022, № 25. 63-73-беттер.  РИНЦ
    2. Калдыбаев Н.А., Акылбек кызы Д., Маматкасымова А.Т., Култаева Д.Ч.

    Кабык акиташ бөлүкчөлөрүн эркин сокку менен майдалоо процессин математикалык моделдөө.  “Рудаларды жана техногендик чийки заттарды кайра иштетүүнүн илимий негиздери жана практикасы “XXVII эл аралык илимий-техникалык конференциясынын материалдары. Екатеринбург-Б. 137-143.РИНЦ

    1. С.Д. Дуйшоев, Н.А.Калдыбаев, Б.К. Назарбеков. Жергиликтүү чийки зат ресурстарынын негизинде жергиликт\\ дубал материалдарын даярдоонун технологиялык параметрлерин иштеп чыгуу.  КГУСТА жарчысы, № 2 (76). – 477-481-беттер. РИНЦ
    2. Калдыбаев Н.А., Мамытов А.С., Токтосунов А.А. Ош шаарынын архитектуралык көрүнүшүн жакшыртуу үчүн декоративдик-курулуш буюмдарын өндүрүүнүн Инновациялык технологияларын иштеп чыгуу. Эл аралык илимий – практикалык конференциянын материалдары. Тарыхый жана заманбап өнүгүү маселелери. – Тюмен, архитектура жана дизайн институту. 61-68-беттер.

    РИНЦ

    1. Шайдуллаев Р.Б., Касымбеков С.Н., Абдыкадыров Т.С. “Көмүр калдыктарын кычкылтек жетпей кайра иштетүү”. “ОшТУ жаңылыктары”журналына жарыялоо үчүн берилген.
    2. Калдыбаев Н.А., Акылбек кызы Д., Токтомуратова Г., Караева З. Кадамжай тоо-кен өнөр жай районунун техногендик ресурстарын комплекстүү өздөштүрүүнүн келечегине Геологиялык-экономикалык баа берүү.

          КР УИАнын жаңылыктары, 2022 ж..

    1. Калдыбаев Н.А. Акиташ-коклечник шламынын негизинде курама гидравликалык бириктиргич. Эл аралык материалдарды чогултуу. “Жаңы заттардын технологиясы: машина курууда колдонулган полемердик композиттик материалдарды өнүктүрүү перспективалары”, РУз, Андижан ш., 2022-ж.  83-89-беттер.
    2. Исманов М.М. Пакридинов Р.Р. Апсамат кызы Г.  Кол бурмалоочу машиналардын конструкцияларынын өзгөчөлүктөрү.  Илим. Билим берүү. Техника. – Ош: КУМУ, 2022, № 2.  5-13-беттер.
    3. Мамасаидов М.Т, Исманов М.М. Чынжырлуу жумушчу органдары менен таш кесүүчү машиналардын конструкцияларын өркүндөтүү. Инженер. – Бишкек: КР ИА, 2022. – №24. 42 – 53беттер.
    4. Мамасаидов М.Т. Технологиялык жараяндардын илимий-практикалык негиздерин иштеп чыгуу жана табигый таш казып алуунун жогорку натыйжалуу техникалык каражаттарды түзүү. Эл аралык илимий – практикалык конференция: “Климат жана экосистеманын туруктуулугу: жаратылыш ресурстары жана адамдын ишмердүүлүгү”, Ош-2022 ж..
    5. Исманов М.М. Технологиялык жараяндардын илимий-практикалык негиздерин иштеп чыгуу жана табигый таш казып алуунун жогорку натыйжалуу техникалык каражаттарды түзүү. Эл аралык илимий – практикалык конференция: “Климат жана экосистеманын туруктуулугу: жаратылыш ресурстары жана адамдын ишмердүүлүгү”, Ош-2022 ж..
    6. Калдыбаев Н.А., Маматов Ж., Акылбек кызы Д. Таш казуучу карьерлерде тоо массасын ташуудагы көйгөйлөр. Эл аралык илимий – практикалык конференция “Климат жана экосистеманын туруктуулугу: жаратылыш ресурстары жана адамдын ишмердүүлүгү”, Ош-2022 ж..
    7. Калдыбаев Н.А., Дуйшеев С. Табигый таштан жасалган декоративдик курулуш материалдары. Эл аралык илимий – практикалык конференция: “Климат жана экосистеманын туруктуулугу: жаратылыш ресурстары жана адамдын ишмердүүлүгү”, Ош-2022 ж..
    8. Жунусалиева А. Калдыбаев Н.А. и др. Кыргызстандын тоо сууларынын потенциалын рекреациялык – туристтик жана технологиялык баалоо. Жаратылыш ресурстары, Минск,2022 ж. – кол жазуу.
    9. Калдыбаев Н.А., Токтосунов А.А., Касымбеков С.Н., Караева З.У. Сулайман-Тоо улуттук тарыхый-архитектуралык музей комплексин табигый ташты колдонуу менен модернизациялоо жөнүндө Россия элдеринин маданий мурастары жылына арналган V Эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары. – Нижневартовск, 2022 ж. 436 бет.

    Лабораториянын илимий

    кызматкерлери илимге инвестиция алып келүү максатында Эл- аралык илим
    изилдөөчүлөр менен кызматташууда. Жыйынтыгында     Россиядагы Табигый илимдер академиясы
    (РТИА) менен кызматташып жатабыз. Азыркы учурда     КТМ
    лабораториясынын башкы илимий кызматкери (в.н.с.) профессор Ташполотов Ы.
    РТИАнын мүчө –корреспонденти болуп шайланып 
    илимий макалаларды электронндук форматта жарыялоого, интернет
    конференцияларга катышууга, РТИАнын платформасында Интернет-конференцияларды
    уюштурууга ж.б. мүмкүнчүлүк алган.

Конференцияларга, семинарларга, симпозиумдарга катышуу жана өткөрүү.

Лабораториянын кызматкерлери Жаратылыш байлыктары институту  жана Ош шаарындагы ЖОЖ тарабынан уюштурулган илимий-практикалык семинарларда, симпозиумдарда дайыма катышып келишет.

ОшТУнун Технопаркы менен биргеликте “Инновациялык ишмердуулуктун негиздери” аталышындагы семинар-тренинг уюштурулуп, ал жерде, лабораториянын у.и.к. Калдыбаев Нурланбек Арзымаматович негизги баяндамачы болуп катышты.

Лабораториянын кызматкерлери у.и.к. Калдыбаев Н.А., к.и.к. Алимканов А.А.: «Рецензияланган журналдарда илимий макаланын даярдалышы жана жарыяланышынын методологиясы», «Грант алуунун даярдалышы» и «Долборлоо менеджментинин негиздери» аттуу илимий-практикалык семинар-тренингдерде катышышты. Аталган семинар  Ош технологиялык университетинде  2021 жылдын 29 январдан 31 январга чейин

Болуп отту.

У.и.к. Калдыбаев Н.А. « Интеллектуалдык менчик. Патент таануу» кошумча кесиптик кайра даярдоо боюнча курстан отуп, 2021 жылдын 24.02

Россия Федерациясындагы «Россия мамлекеттик Интеллектуалдык менчик академиясынын» (РГАИС) дипломун алды жана   КРдин ББИМдин алдындагы Педагогикалык кадрлардын квалификациясын жогорулатуу жана кайра даярдоо институнда квалификациясын жогорулатуу менен  2021жылдын 05.02 сертификатына ээ болду.

Калдыбаев Н.А. 2021-жылдын 25-январынан 05-февралына чейин Бишкектеги “Алтын туйун” РДИТАсы тарабынан уюштурулган “Интеллектти жана ой жугуртууну онуктуруу” аталышындагы  семинарга катышып, квалификациясын жогорулатты жана сертификат менен сыйланды. Ал ошондой эле “Биз XXI-кылымдын интеллектуалдарыбыз» эл аралык жаштар сынагында жана ошондой эле эл аралык «Келечек жаратманы» конкурстарында жюри мучосу катарында иш алып барып, жаш муундардын илимий-инновациялык ыкмаларды оздоштуруусуно салым кошту .

Калдыбаев Н.А. КР Интеллектуалдык менчик фонду жана АУЦАнын DevCIT маалыматтык технологиялар борбору тарабынан 22.02.2021-26.03.2021 ж. уюштурулган “Бизнес -инкубатор” акселерациялык программасына  катышып, сертификатка ээ болду.

Ош технологиялык университетинде 2021-жылдын 22-апрелинде откорулгон “ИЛИМ. ТЕХНОЛОГИЯЛАР. ИННОВАЦИЯЛАР – 2021”  аттуу жаш илимпоздордун жана студенттердин IV аймактык илимий – практикалык конференциясына 2 баяндама даярдалды, жана алардын бири “Разработка технологии добычи гранодиоритов на месторождении Булюлю” аталышындагы илимий макала илимий эмгектердин жыйнагына киргизилип, басып чыгарууга сунушталды.

Ж.и.к. Исманов М.М. 2021 жылдын 27- майында жогорку денгээлде откорулгон “Кыргыз Республикасынын онор жайлык онгуусунун койгойлору ” аттуу Республикалык илимий – практикалык конференцияда катышты. Конференцияда 100дон ашык окмуштуулар, аспиранттар жана изилдоочулор катышышты.

Лаборатория башчысы  Касымбеков С.Н. Шайдуллаев Р.Б., Абдыкадыров Т.С. биргеликте «Комур майдаларынын калдыктарын кислородсуз кайра иштетуу» илимий макаланы даярдашып  2021 ж. 14-майда  Бишкек ш., КГУСТАда откон Техникалык университеттердин орус-кыргыз консорциумунун мучо-ЖОЖдорунун  «Илимий-техникалык жана билим беруу мейкиндигиндеги интеграциялык процесстер» аттуу VII эл аралык тармактык илимий-практикалык конференцисына  ON-LINE режиминде катышты.

       Лаборатория кызматкерлери Касымбеков С.Н., Исманов М.М. On-line режиминде жана Н.А.Калдыбаев түздөн-түз 2021-жылдын 27-29-октябры, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Машина куруу жана автоматика институтунда откон  Кыргыз Республикасынын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдыгына жана механик-окумуштуу, ойлоп табуучу БАСОВ СТАНИСЛАВ АЛЕКСАНДРОВИЧТИН 80 жылдыгына арналган «МАШИНАЛАРДЫН ТЕОРИЯСЫ ЖАНА ИШ ПРОЦЕССТЕРИ» аттуу ЭЛ АРАЛЫК ИЛИМИЙ-ПРАКТИКАЛЫК КОНФЕРЕНЦИЯДА катышышты.


         Лабораториянын кызматкери Н. Калдыбаев ушул эле иш-чаранын алкагында 2021-жылдын 27-октябрында өткөн биринчи республикалык инновациялык борбордун ачылышына катышты, ал «Креативдик индустрия: Кыргыз Республикасындагы өнүгүү перспективалары» конференциясынын секциялык ишине катышты жана  Фаблаб лабораториясынын технологиялык мүмкүнчүлүктөрүно  кубо болду.

 
 
 
 
 

  • “Көмүрдүн газификация” лабораториясы

     

    Илимий жетишкендиктерди жыйынтыгы

            “Көмүрдүн газификация” лабораториясынын негизги илимий багыты болуп “Пиролизди
    жана газдаштырууну колдонуу менен Кыргыз республикасынын таш жана күрөң көмүрлөрүн
    иштетүүнүн оптималдуу технологиясын иштеп чыгуу” эсептелинет. Бул багытта
    лаборатория кызматкерлери экологиялык жактан таза жаратылыш ресурстарын
    пайдалануу боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүүдө, бирок мындай шартта жаратылыш газын
    пайдалануу жакшы натыйжаларды бермек, бирок өлкөнүн бюджетине энергиянын бул
    түрү кымбат баалуу ырахат. Демек, актуалдуу маселе алардын болгон жаратылыш
    байлыктарын — кемурду пайдаланууда турат. Бирок, көмүрдү масштабдуу пайдалануу
    айлана-чөйрөнүн булганышына алып келет, ошондуктан биз бул көйгөйдү чечүү үчүн
    инновациялык ыкманы сунуштайбыз. Бүгүнкү күндө өлкөнүн түштүк аймагындагы
    көмүрдүн негизги касиеттерин жакшыртуучу төмөнкү сорттогу күрөң көмүрдүн
    калориялуулугун модернизациялоо жолу менен жогорулатуу маселеси келип чыгууда.
    Көмүрдү кайра иштетүү процесси атайын жабдууларды талап кылат, алардын бири
    пиролиздик заводдор болуп эсептелет, алардын жардамы менен төмөнкү сорттогу
    көмүрдүн негизги касиеттерин жогорулатууга жетишүүгө жана сапаты жакшыртылган
    көмүрдү алууга болот. Кыргызстандын төмөнкү сорттогу көмүрүн кайра иштетүү
    процессинде таптакыр жаңы продукция – жарым кокс жана техникалык газ алынат.
    Мындай новатордук ыкма менен алынган продукцияны республиканын
    жылуулук-энергетика тармагында колдонуу максатка ылайыктуу.

    Жогорудагы илимий изилдөөлөрдү жүргүзүлүүдө лабораториянын
    кызматкерлери башчысы техника илимдеринин кандидаты, улук илимий кызматкер
    Шайдуллаев Р.Б., илимий кызматкер, Абдыкадыров Т.С., кенже илимий кызматкер
    Өмүров Ж.К. белгилүү илимий иштерди аткарды, ал эми изилдөөнүн акыркы
    жыйынтыгын алууда лаборант Айтиев Т. чоң салым кошкон.

    Жетишкендиктер

    Лабораториянын кызматкерлери пиролиздик установкалардын
    жаңы конструкцияларын иштеп чыгышты жана өркүндөтүп, төмөнкү натыйжаларды
    алышты:

    – Түштүк регионунун (Өзгөн жана Алай көмүр кендери) төмөнкү сорттогу көмүрлөрүн
    термохимиялык иштетүүнүн технологияларына жана жабдууларына талдоо жүргүзүлдү;

    – даяр продукцияны – жарым коксту түшүрүү үчүн эмгек шарттарын жакшыртуу
    үчүн пиролиз түзүлүшүнүн даяр продукцияны түшүрүүчү механизминин долбоору
    иштелип чыкты жана өркүндөтүлдү, бул конструкциянын жардамы менен жарым
    коксту  алууда  эмгек өндүрүмдүүлүгүн жогорулатууга жетишүүгө
    болот;

    – көмүрдүн бир тектүү массасын майдалоодо жана майдалап берүү үчүн
    гидродинамикалык кавитациялык агрегаттын долбоору иштелип чыкты, бул
    изилдөөлөрдүн акыркы натыйжаларын алууга өбөлгө түзөт (бул ыкманы дүйнөлүк
    практикада көптөгөн изилдөөчүлөр колдонот акыркы жыйынтыктарга жетүү үчүн);

    – гидродинамикалык кавитациялык түзүлүштүн конструкциясы айыл чарбасында,
    дан өсүмдүктөрүнүн ар кандай сортторун (буудай, жүгөрү ж.б.) майдалоо үчүн
    колдонулушу мүмкүн;

    – Түштүк регионунун төмөнкү сорттогу көмүрүнүн негизги көрсөткүчтөрүн
    жакшыртуу боюнча эксперименталдык изилдөөлөр жүргүзүлдү;

    – термохимиялык ыкма менен көмүрдүн майдаларын (штыбты) кайра иштетүү үчүн
    пиролиз түзүлүшү иштелип чыккан.

     

    Чет элдик журналдарда
    жарыяланган илимий макалалары

     

    1. Кыргыз Республикасынын шартында жаратылыш ресурстарын кайра иштетүүгө инновациялык
    ыкмалар. «II Эл аралык китеп. КМШ өлкөлөрүнүн «Мыкты мугалим-2022» басылмасы
    Нур-Султан, 2022. 15-19-б.

    2. Мүмкүнчүлүгү чектелген балдарды окутуунун жана окутуунун өзгөчөлүктөрү.
    Human Science. Россия Федерациясынын гуманитардык изилдөөлөрү. Омск. Т. 16. №
    1-2022. Т. жок. 1. -б.132-140.

     

    Республикалык
    илимий-техникалык журналдарда жарыяланган илимий макалалары:

     

    1. Кыргызстанда аз сорттогу көмүрдү кайра иштетүү боюнча технологиялык
    жабдууларды талдоо. КУУ. Илим, билим берүү технологиясы. Ош, 2022. № 2(74).
    12-17-бб.

    2. Виношарабын жасоодогу терминология лык жаратуучу дун концепциясы уулу
    негиздер. КУУ. Илим, билим берүү технологиясы. Ош, 2022. № 2(74).
    109-112-беттер

    3. Транспорт тармагында ишкердикти өнүктүрүү. Кыргыз Республикасынын
    Улуттук илимдер академиясынын эмгектери № 5 (2022), 162-167-беттер.
    Бишкек-2022.

    4. Пиролиз заводунун жүк түшүрүү механизмин өркүндөтүү. Кыргыз
    Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын эмгектери № 5 (2022), 168-172-б.
    Бишкек.

     

    Илимий кызматкерлер
    тарабынан чыгарылган окуу

     

    1. Пиролиздин жардамы менен Кыргызстандын түштүк аймагындагы таш жана күрөң
    көмүрдү кайра иштетүү / Жаратылыш ресурстары институту. ресурс КР УИА. – Ош:
    2022. -97б. УДК 622.33.; BBK33.31.; Ш-17.; ISBN 978-9967-12-944-3. Монография.